7 januari 2021

10 valkuilen in het ouderschap

Ouders menen het ontzettend goed en hebben het beste voor met hun kinderen. Tegelijkertijd zie ik als mamacoach - geschoold in de Nieuwe Autoriteit - heel veel ouders die in vaak terugkerende valkuilen trappen. Graag zet ik even op een rij welke goede bedoelingen tegen de ouders keren en de effectiviteit en het plezier van het ouderschap ondermijnen.

Valkuil 1: eindeloos onderhandelen en uitleggen in plaats van dialoog

Veel ouders overladen hun kinderen met woorden. Dit vertrekt vaak vanuit de goede bedoeling om te praten met hun kinderen en in dialoog te gaan. Er is een groot verschil tussen een dialoog - die je bewust start op een rustig moment wanneer alle gemoederen rustig zijn - en het moment waarop je een grens of een leefregel duidelijk wil stellen.

Wanneer je een verwachting stelt van je kind is het noodzakelijk dat deze niet wordt begraven in een stortvloed van woorden, uitleg of onderhandeling. Dan wordt niet alleen de leefregel of de grens onduidelijk, maar als ouder verdwijn je ook naar de achtergrond. Immers, neurologisch gezien wordt deze voortdurende stroom van woorden na een tijdje gepercipieerd als een achtergrondgeluid. Hierdoor zullen je woorden nog weinig effect hebben.

Wees dus kort, krachtig en duidelijk wanneer je een verwachting aangeeft aan je kind. En trouwens, niets zo krachtig als de kracht van stilte …

Valkuil 2: toegeven in plaats van erkennen

Erkennen is een basisvaardigheid van elke therapeut, en idealiter ook van elke leerkracht en ouder. Het betekent dat je de gevoelens en de behoeften van je kind au sérieux neemt en ten volle aanvaardt. Echter, respect voor de gevoelens en de behoeften betekent niet dat je er moet in meegaan.

Als ouder heb je nu eenmaal meer levenservaring, een brein dat wél af is en een verantwoordelijkheid om je kind krachtig te begeleiden. Het is dan ook helemaal prima om als ouder te zeggen dat de behoeftes en de gevoelens van je kind helemaal mogen zijn zoals ze zijn, maar de manier waarop je kind ermee omgaat niet gepast is. Het is aan ons om onze kinderen een zo wijd mogelijke waaier aan gedragsmogelijkheden aan te reiken. Dit geeft hen later het idee dat er veel wegen zijn naar Rome en ze dus zelden of nooit ‘vast’ zitten. Een belangrijk element van veerkracht, dus.

Toegeven ondermijnt niet alleen die verbreding aan mogelijkheden en opties, maar het ondermijnt ook je kracht als ouder en dus het houvast voor je kind.

Valkuil 3: voortdurend beschikbaar zijn in plaats van aanwezig zijn

Hechting is heel erg centraal komen te staan in alle boeken, fora en andere plaatsen waar ouders informatie opzoeken over opvoeden. Vooral de rol van de moeder staat hier meestal centraal. Zonder deze theorieën te ontkrachten is hieruit het misverstand gegroeid dat ouders (en vooral moeders) voortdurend beschikbaar moeten zijn.

Wat hier over het hoofd wordt gezien is dat hechting bestaat uit twee componenten: je veilig voelen bij iemand die er voor je is in tijden van nood én voelen dat die persoon krachtig genoeg is om je te beschermen tegen externe gevaren.

Wanneer ouders voortdurend beschikbaar zijn, verglijden ze per definitie in uitputting. Die uitputting gaat ten koste van een krachtige aanwezigheid. Dit wil zeggen het krachtig duidelijk maken van verwachtingen, grenzen en leefregels.

Door als ouder zelf je grenzen te bewaken op het vlak van ouderlijke/volwassen gesprekken, ruimtes, bezittingen, ontspanning, vrije tijd en zelfverwezenlijking draag je heel erg bij aan dat gevoel van een krachtige volwassene te zijn bij wie je kind zich veilig en geborgen kan voelen.

Aanwezigheid is niet hetzelfde als voortdurende beschikbaarheid. Integendeel zelfs.

Valkuil 4: onmiddellijk heel straffend zijn in plaats van logische gevolgen geven

Sommige ouders zijn van mening dat een kind moet gestraft worden wanneer het iets doet wat niet mag. Zonder te zeggen dat straffen nooit mag (er zijn omstandigheden waarin dit wel aangewezen kan zijn) is voortdurend straffen ondermijnend voor de relatie. En als ouder is het belangrijk om blijvend te investeren in die relatie. Niet alleen om zo maximaal veel impact te hebben op het welzijn van je kind, maar ook voor het plezier en de verbinding in het ouderschap.

Binnen de nieuwe autoriteit zijn er heel wat manieren om te voorkomen dat we moeten straffen. Wanneer een grens moet worden aangegeven, wordt dit vanuit een kalme en verbindende manier gedaan. Eenzijdig optreden (straffen) gebeurt pas in de allerlaatste trap, als alle andere middelen zijn uitgeput en is heel vaak te voorkomen.

Een logische consequentie daarentegen is wel aan de orde. Het verschil zit in de houding en de intentie die de basis vormt van de Nieuwe Autoriteit. Een houding van toegewijde liefde aan het kind.

Valkuil 5: niet handelen in plaats van kalmte bewaren

Binnen de Nieuwe Autoriteit staat het principe van de-escalatie centraal. Dat wil zeggen dat je niet meegaat in een conflict of discussie. Deze ontstaan vanuit het emotionele brein. En wanneer een van de partijen zich in dit deel van het brein bevindt, staat de relatie en dus de verbinding op de helling. Daarom is het nodig om als ouder er even uit te stappen om weer rustig te worden en het gesprek later weer op te nemen.

Maar het is niet omdat je beslist om niet verder te gaan in verhitte omstandigheden dat je het later niet opneemt. Het wil nooit zeggen dat je het als ouder opgeeft. Het betekent enkel dat je verkiest om de dialoog op te nemen wanneer iedereen weer in staat is om op een rustige, rationele en verbonden manier naar het gedrag van het kind te kijken.

Dingen uitstellen naar een rustig moment is dus niet hetzelfde als dingen laten passeren of laten waaien.

Valkuil 6: preken, zeuren of voortdurend dreigen in plaats van duidelijk je mening en waarden meegeven

Ouders hebben vaak de neiging om te gaan preken of te gaan dreigen wanneer kinderen gedrag stellen dat de ouders liever niet zien. Geen man overboord wanneer dit al eens gebeurt, maar als dit de kaart is die voortdurend getrokken wordt gaan de dreigementen (die vaak niet worden waargemaakt) of opmerkingen op in een constante stroom van afkeuring. Het kind kan niet anders dan zichzelf hiertegen beschermen door deze negatieve stroom aan woorden naar de achtergrond te verplaatsen. Dit is niet alleen een mentale verdediging, maar ook neurologisch een feit.

Dus wanneer je je kind wil begrenzen, gebruik dan meer efficiënte strategieën dan zeuren, preken of voortdurend dreigen.

Valkuil 7: dingen goedpraten in plaats van kijken naar behoeften en gevoelens

Heel wat ouders gaan zeer bewust om met het ouderschap. Wat natuurlijk ontzettend voor hen spreekt. Velen van hen hebben zoveel gelezen en zichzelf geïnformeerd dat ze bewust de behoeften en gevoelens van kinderen willen zien en erkennen. Echter, de valkuil is dat ze de innerlijke wereld van het kind niet alleen gaan zien, maar ook gaan gebruiken als excuus voor het gedrag.

Het is meer dan ok om de gevoelens en het kind te benoemen en te ontvangen, maar daarmee mag het gedrag niet goedgepraat worden. Door ze te gebruiken als excuus, stel je de verwachtingen van je kind lager en houd je je kind klein. En dit gaat in tegen de doelstelling op lange termijn om je kind te laten uitgroeien tot een veerkrachtige, sterke volwassene die zijn/haar volste potentieel benut.

Valkuil 8: onhaalbare doelen stellen in plaats van bewust met het ouderschap omgaan

Ouders willen het ontzettend goed doen. Ze hebben de beste intenties en gaan er ten volle voor. Het probleem is dat ze ook heel hoge eisen stellen aan zichzelf. Hoeveel ouders voelen zich bijvoorbeeld schuldig wanneer ze niet volledig rustig zijn kunnen blijven bij irritatie of dergelijke?

Nieuwe Autoriteit zegt dat je als ouder alles doet om uit verhitting van emoties te blijven, maar dit wil niet zeggen dat je als ouder geen emoties mag hebben.

Als ouder ben je zowel blij, verdrietig, bang als boos. Immers, we zijn mensen. En het is goed om ons ook zo authentiek mogelijk te tonen aan ons kind. Dit geeft diepe verbinding van ziel tot ziel.

Als ouder moet je dan ook niet de gelijkmoedigheid van een boeddhistische monnik hebben. Het is nogal oneerlijk om dezelfde verwachtingen te stellen aan iemand die 24 uur per dag mag oefenen in die zen-staat van zijn als aan iemand die werkt, kookt, het huishouden doet, kleine kinderen opvoedt en nog veel andere dingen aan zijn/haar hoofd heeft.

Als ouders is het normaal om geïrriteerd te zijn of zelfs af en toe kwaad, zolang je jezelf niet verliest in de kwaadheid. We spreken hier over het verschil tussen kwaadheid en woede.

Maar wees dus niet te streng en wees gerust menselijk als ouder. En als het je toch al eens overkomt dat je de pedalen even verliest, dan is er altijd een manier van herstel. 

Valkuil 9: zich overal mee bemoeien in plaats van alert zijn en indien nodig bijsturen

Kinderen hebben behoefte aan ruimte om zich te ontwikkelen. Zolang het goed gaat is er dus ook geen enkele reden om tussen te komen. Pas wanneer we signalen krijgen die ons verontrusten gaan we onze waakzaamheid vergroten.

Binnen Nieuwe Autoriteit spreken we over ouderlijke aanwezigheid. Dit slaat op samen dingen doen, de relatie voortdurend voeden, emotioneel betrokken zijn op je kind, duidelijke grenzen en verwachtingen durven uit te spreken en krachtig durven begeleiden. We gaan pas ingrijpen wanneer het nodig is. We zijn voortdurend alert, maar geven maximaal veel ruimte aan het kind om zichzelf te ontwikkelen en uit te groeien tot een (veer-)krachtige volwassene.

Helikopterouders houden hun kinderen klein, waakzame ouders grijpen in wanneer het kind het nodig heeft (bijvoorbeeld bij agressie, negatief gedrag of veiligheid die in het gedrang komt).

Valkuil 10: macht in plaats van kracht

Kinderen hebben nood aan een krachtige volwassene die hen begeleidt. Zonder deze zijn ze verloren in een wereld van indrukken en emoties die ze met hun nog groeiende brein niet helemaal kunnen bevatten. Het is als ouder dan ook heel belangrijk om dit houvast te bieden. Binnen de Nieuwe Autoriteit spreken we over de ankerfunctie van de ouder. Dit slaat op de ouder die het kind, zichzelf en het gezin stabiliseert.

Kracht mag echter niet verward worden met macht. Macht is wanneer ouders trucjes gaan gebruiken om hun kind te dwingen tot onmiddellijke gehoorzaamheid: dreigen, omkopen, smeken, vernederen, uitsluiten, … Dit ondermijnt de relatie en dus op langere termijn de impact van de ouder op het leven van het kind.

Kracht verbindt, macht verwijdert …